artrose

artrose: 10 praktische tips & nuttige informatie

1

Wat is artrose

Artrose is een medische term voor aandoeningen aan het kraakbeen in gewrichten. Men noemt het in de volksmond ook wel slijtage aan de gewrichten, hoewel het woord ‘slijtage’ niet helemaal correct is. De ziekte ontstaat doordat het kraakbeen in het gewricht langzaam verloren gaat terwijl het lichaam niet in staat is dit kraakbeen (voldoende) aan te maken. Het kraakbeen kan door de slijtage helemaal verdwijnen. Artrose zorgt er ook voor dat de vloeistof in het gewricht afneemt. Deze vloeistof heet synovia en heeft als functie het gewricht soepel te laten draaien of om schokken te absorberen. Als er minder kraakbeen en minder vloeistof in het gewricht zit, kunnen de botten over elkaar schuren. Dit veroorzaakt pijn. Artrose komt vooral voor in de gewrichten van de handen, knieën, schouders, nek en heupen. Slijtage van de gewrichten is een algemeen verschijnsel bij oudere mensen (boven de zestig jaar). Artrose is echter geen verouderingsverschijnsel maar een reumatische aandoening. Het komt ook bij jonge mensen voor. Artrose kan pijn, stramheid en stijfheid veroorzaken van het aangedane gewricht. Beweging van het gewricht kan ernstig beperkt worden. Het gewricht kan veranderen van stand (misvorming). In de handen kunnen verdikkingen ontstaan. Artrose wordt onderverdeeld in twee vormen. Artrose zonder aanwijsbare oorzaak wordt in de geneeskunde primaire of idiopathische artrose genoemd. Is er wel een onderliggende oorzaak bekend, dan heet het een secundaire artrose. Artrose op hogere leeftijd valt onder de primaire artrose. Artrose kan zomaar ontstaan. Soms kunnen verschillende omstandigheden artrose bewerkstelligen. Chronische overbelasting kan bijvoorbeeld een onderliggende oorzaak zijn, maar ook overgewicht, trauma (ongeluk, sportletsel en dergelijke) en erfelijkheid kan een rol spelen. Ook kan een ontstekingsreactie door overmatig gebruik van gewrichten de afbraak van gewrichtskraakbeen versnellen. Er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan naar mogelijke oorzaken van versnelde kraakbeenafname. 

Artose in de heup

Artrose in de heupgewrichten komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. De heup bestaat uit een heupkom en een heupkop. Heupartrose is een degeneratieve gewrichtsziekte, een aandoening waarbij de kwaliteit van het laagje kraakbeen op de heupkop langzaam achteruit gaat. Het kraakbeen wordt dunner en het gladde oppervlak van het kraakbeen onregelmatig. Ook kan het gewrichtsvlak verbreden door botuitsteeksels. Klachten krijgt men pas na tien tot twintig jaar. Heupartrose zorgt voor veel ongemak. Klachten kunnen zijn: stijfheid van het heupgewricht, bewegingsbeperking, krakende geluiden bij beweging, zwellingen, ontstekingen, instabiliteit, gewrichtspijn en soms pijn in de lies of bil. Patiënten hebben last van stramheid en langdurige ochtendstijfheid. De gewrichten zijn pijnlijk en moeilijk te bewegen. De aandoening kan ontstaan door verschillende oorzaken. Er kan sprake zijn van aangeboren factoren als congenitale heupdysplasie (een ondiepe heupkom en een meer normale heupkop) of congenitale heupluxatie (een verplaatste heupkop). Ziekten kunnen de aandoening versterken of teweegbrengen, bijvoorbeeld de ziekte van Perthes, een bacteriële artritis (zwelling als gevolg van een ontsteking), reumatoïde artritis (ontsteking van de gewrichten, niet veroorzaakt door ziekte maar door bijvoorbeeld overbelasting), ontstekingen of breuken in het heupgebied, tumor of andere botafwijkingen. Patiënten met heupartrose moeten in beweging blijven, maar mogen geen activiteiten doen die pijn veroorzaken. Fietsen is een prima bewegingstherapie. Overgewicht kan de heup teveel belasten. Het is verstandig bij overgewicht op dieet te gaan om af te vallen. Een stok kan helpen bij het lopen. Het vermindert de belasting van het heupgewricht tot 75 procent mits aan de juiste kant (de kant waar de artrose niet zit) gebruikt. Een verhoogd toilet en een hogere stoel kunnen meer comfort bieden bij mensen met een beperkte buigmogelijkheid. Fysiotherapie kan helpen de beweeglijkheid van het gewricht op peil te houden. Pijn kan bestreden worden met pijnstillende medicijnen. Ten slotte kan de heup worden vervangen door een kunstheup. 

Artrose in de handen

Artrose kan op verschillende plaatsen in de handen voorkomen. Het meeste komt het voor in de vingers (nodulaire handartrose) en de duimmuis. Artrose is een gewrichtsziekte dat het laagje kraakbeen aantast waardoor het dunner wordt. Het tast ook het gewrichtssmeer aan. Het gewricht kan zich hierdoor niet meer soepel bewegen. Het oppervlak van het laagje kraakbeen krijgt een onregelmatige structuur. Het bot om het gewricht verandert ook. Er ontstaan bijvoorbeeld botuitsteeksels. Er kunnen gaatjes vallen in het bot (erosieve handartrose). Het gewricht raakt regelmatig ontstoken. Artrose in de handen brengt vervelende klachten, waaronder pijn, bewegingsbeperking, gewrichtsstijfheid, instabiliteit, krakende geluiden bij het bewegen en ontstekingen. Net als bij de andere vormen van artrose is er sprake van opstartstijfheid. Na een rustperiode komen de handen met moeite op gang. We gebruiken onze handen veel. Artrose in de handen zorgt daarom voor veel ongemak. Het kan moeite kosten een pen vast te houden of een verpakking open te maken. Handartrose komt vooral voor bij oudere mensen en mensen die de gewrichten in de handen veelvuldig (over)belasten tijdens werk of sport. Maar ook andere mensen kunnen deze aandoening krijgen. De oorzaak van artrose in de handen kan worden samengevat als volgt. Het ontstaat omdat de balans tussen de weefselresistentie en de ernst van de weefselbeschadiging niet meer door het lichaam hersteld kan worden. Het kan een aandoening zijn die erfelijk is bepaald (meerdere mensen hebben deze aandoening in de familie). Het kan een gevolg zijn van een verwonding (trauma). Er kunnen onderliggende ziekten zijn, zoals dysplasie (abnormale vorming van weefsels), septische reumatoïde artritis (zwelling en ontsteking van de gewrichten als gevolg van een ontsteking), aseptische reumatoïde artritis (ontsteking die niet veroorzaakt wordt door een ziekte maar door bijvoorbeeld een verstuiking), fracturen, osteomalacie (verweking van het bot) en andere ziekten die te maken hebben met veranderingen aan het bot. Ten slotte kan overgewicht een oorzaak zijn. De behandeling van artrose in de handen is gericht op pijnverlichting en functieherstel. Tegen de pijn kunnen ontstekingsremmende medicijnen worden genomen. Soms is een rustperiode belangrijk voor herstel of verlichting van de pijn. Bij bepaalde activiteiten kan een vinger- of polsspalk worden gedragen. Handtherapie bestaat uit oefeningen, warmte en koude therapie en spalken. Ook kan een corticosteroïdeninjectie in het gewicht worden gespoten. Soms is een operatie nodig, waarbij de gewrichtsvlakken worden verwijderd en de botten aan de weerskanten van het gewricht aan elkaar worden vastgezet. (Het gewricht kan dan niet meer bewegen. De operatie heeft als doel de pijn te verlichten en misvormingen te corrigeren.)

Artrose in de kaak

Het kaakgewricht vormt de verbinding tussen het slaapbeen van de schedel en de onderkaak. Er zijn twee kaakgewrichten, aan elke kant van het gezicht één, vlak voor de oren. Het kaakgewricht is een van de meest complexe gewrichten van het lichaam. Het gaat open en dicht als een scharnier. Het beweegt naar voren, naar achteren en zijwaarts. In het kaakgewricht bevindt zich een stukje speciaal kraakbeen dat een ‘discus' (schijf) wordt genoemd en dat ervoor zorgt dat het kaakbeen en de schedel niet tegen elkaar schuren. Wanneer het kraakbeen van het kaakgewricht kapot gaat door een aandoening, heet dat kaakartrose. Het komt het meest bij ouderen voor. Het kraakbeen in het kaakgewricht is niet zo stevig als het kraakbeen in alle andere gewrichten. Artrose in de kaak komt vooral voor als de discus ontbreekt of als er gaten in zijn ontstaan. De grootste veroorzaker van kaakartrose is continue overbelasting van het kaakgewricht (bijvoorbeeld tandenknarsen). Ook een ongeval waarbij het kaakgewricht is aangedaan, kan een oorzaak zijn. Verder kunnen er afwijkingen zijn in de discus, waardoor de kwaliteit van het kraakbeen achteruit gaat. Artrose aan het kaakgewricht kan gevolgen hebben voor het functioneren van de kaak (kauwen, kaak naar voren of naar achteren bewegen, de kaak kan niet goed worden gesloten of dicht worden gehouden). Het niet goed glijden van de kaakgewrichten kan ervoor zorgen dat de kaak zo nu en dan ‘op slot’ kan raken. De kaken staan gewoonlijk los van elkaar. Mensen met kaakklachten houden de kaken de hele dag en ook ’s nachts sterk op elkaar gedrukt. Ook dat kan slijtage aan het kraakbeen veroorzaken en daarnaast beschadigingen aan spieren, pezen en zelfs tanden. Voor de behandeling van kaakartrose kunnen meerdere artsen worden betrokken, afhangende van de gevolgen van de artrose voor de patiënt. De kaakchirurg komt aan bod als er een operatie moet worden uitgevoerd aan het kaakgewricht. Er kan bijvoorbeeld een kunst discus worden geplaatst. De fysiotherapeut kan een behandeling geven door middel van ontspanningsmassages rond kaak en schouder op de directe spanning op de kaak terug te brengen. De patiënt kan baat hebben bij ontspanningsoefeningen om zelf de kaak te leren ontspannen. Om de belasting van de kaken (die stijf op elkaar gedrukt worden) te verminderen kan de patiënt gebruik maken van een soort beetplaatje dat op de tanden wordt geklikt. Hierdoor wordt de hoek van de kaken iets groter. Dit kan de patiënt goed voelen. Tandenknarsen kan dan nog wel, maar de kaken staan door het plaatje recht op elkaar en kunnen niet langs elkaar heen schuiven. 

Artrose in de knie

Artrose in de knieën komt vaker voor bij ouderen, vrouwen, mensen met overgewicht, in beroepen waarbij de kniegewrichten sterk worden belast (bijvoorbeeld stratenmaker) en bij erfelijke aanleg (als er meerdere mensen in de familie lijden aan artrose). In een enkel geval kan een beschadiging van de knie door een ongeval later klachten geven. De kniegewrichten bevatten een laagje kraakbeen. De gladde oppervlakte van het kraakbeen en het gewrichtsvloeistof heeft normaal als functie het gewricht soepel te kunnen buigen, draaien of strekken. De kwaliteit van het kraakbeen kan achteruit gaan. Artrose is een aandoening waarbij dat gebeurt. Men heeft het over slijtage van het kraakbeen, maar dat is eigenlijk geen correcte term. Het kraakbeen verandert: het wordt dunner en het oppervlak onregelmatig en door vochtverlies minder glad. Artrose begint meestal in één van de knieën. De knie doet pijn bij beweging, meestal nadat deze uit een toestand van rust komt. Als de knie bijvoorbeeld een tijdje niet is bewogen. De klachten kunnen binnen tien minuten beweging afnemen. Belasting van de knie kan de pijn verergeren. De knie kan dik en warm worden. In dat geval is het gewricht ontstoken. Omdat er extra bot kan aangroeien aan de randen van het kniegewricht waardoor de vorm van de knie er anders (wat misvormd) uit kan zien. De huisarts herkent artrose aan de klachten. Regelmatig bewegen zonder de knie te belasten is belangrijk om de klachten te verminderen of niet te laten verergeren. Fietsen en zwemmen zijn goede sporten voor personen met artrose in de kniegewrichten. Het valt in het begin niet mee, omdat de bewegingen wel voor napijn kunnen zorgen. Maar op den duur wordt de pijn minder. Bij veel pijn is het echter beter het gewricht een tijdje te ontzien. Beweeg de knie wel, maar steun er als het kan zo min mogelijk op. Bij overgewicht is het raadzaam om af te vallen. Minder gewicht zal de knie uiteindelijk minder belasten. Om de pijn te bestrijden kan men paracetamol gebruiken. Wanneer de pijn regelmatig terug komt, kan het helpen een pijnstiller met een vaste regelmaat in te nemen. Wanneer paracetamol niet voldoende helpt, kan de arts andere pijnstillers voorschrijven, eventueel met een ontstekingsremmende bijwerking. Met deze medicijnen moet men oppassen vanwege de bijwerkingen en vak gaan ze niet goed samen met andere geneesmiddelen. De arts kan oefentherapie voorstellen, waarbij men op andere manieren leert te bewegen. De oefeningen kunnen helpen de spieren rond het pijnlijke gewricht sterker te maken. Sterke spieren kunnen klachten van pijn aan het gewricht verminderen. Wanneer de pijn lange tijd aanhoudt of verergert, kan de knie worden ingespoten met een ontstekingsremmer. Een enkele keer wordt een operatie aan de knie uitgevoerd. 

Artrose in de nek

In de nek bevinden zich 7 halswervels (C1 tot en met C7). De bovenste twee wervels C1 en C2, zorgen ervoor dat het hoofd kan draaien. De vijf wervels daaronder maken vooral de buig- en strekbewegingen van het hoofd mogelijk. Tussen de wervellichamen bevinden zich tussenwervelschijven. Nu kan hier bij de ouder wordende mens slijtage optreden. Een reactie op de slijtage is het aanmaken van extra bot om de nek te stabiliseren. De botaanwassen kunnen duwen op het ruggenmerg of op de zenuwwortels. Hierbij ervaart de patiënt uitstralingspijn in de nek. Het proces van de slijtage kan ook voor nekpijn zorgen. Klachten ontstaan geleidelijk omdat de slijtage een proces is van langere tijd. De eerste klachten zijn vaak een combinatie van nek- en armpijn, tintelingen en/of krachtsverlies. Het hoeft niet meteen duidelijk te zijn dat de uitstralingspijn in de armen te maken heeft met het aantasten van de zenuwwortels in de nek. Vaak denkt men in eerste instantie aan een peesontsteking in de schouder of elleboog. Botaanwassen die drukken op het ruggenmerg kunnen klachten veroorzaken in de vorm van coördinatieproblemen in de handen of gevoelsstoornissen in armen en benen. Er kan zelfs een coördinatieprobleem in het lopen door ontstaan. Wanneer er een vermoeden is dat de klachten voortkomen uit een nekartrose, zullen er klinische en neurologische onderzoeken worden uitgevoerd. Bij het neurologisch onderzoek worden de reflexen en de kracht in de armen gecontroleerd. Bij het klinisch onderzoek wordt de beweeglijkheid en drukpijn over de hele nekstreek onderzocht. Een scan kan aantonen of het daadwerkelijk artrose betreft. Dit kan zowel met een CT-scan als een NMR-scan worden gedaan. Oefentherapie kan de nekklachten aanzienlijk verminderen als de patiënt in staat is dagelijks enkele eenvoudige oefeningen te doen. Daarnaast kunnen in de nek injecties met cortisone worden gegeven om de uitstralingspijn te verlichten. Een injectie heeft een werking van een half jaar tot een jaar. Mochten deze middelen niet baten, dan is een operatie een mogelijkheid waarbij de botaanwassen kunnen worden verwijderd. 

Artrose in de schouder

De schouder heeft twee gewrichten. Het ene gewricht zit op de plaats waar het sleutelbeen en het schouderdak (acomion)bij elkaar komen, het zogenaamde AC gewricht. Het andere gewricht zit op de plaats waar de bovenarm en het schouderblad bij elkaar komen. Als het kraakbeen van (één van) deze schoudergewrichten wordt aangetast door slijtage, wordt dit schouderartrose genoemd. De medische term voor slijtage (artrose) van het schoudergewricht is omartrose. Wanneer de dikte van de kraakbeenlaag van een gewricht afneemt, komt het gewricht meer op elkaar te zitten. Dit kan leiden tot pijn, kraken en functievermindering. ’s Nachts kan de pijn de patiënt uit zijn slaap houden. Bij het bewegen van de arm verergert de pijn. De pijn wordt vooral gevoeld in de bovenarm en kan uitstralen naar de nek, bovenarm of de hand. Vaak zijn er tintelingen in de hand. Door de slijtage kan het schoudergewricht stijf worden. Schouderartrose is te zien op röntgenfoto’s. In een vroeg stadium kan de aandoening behandeld worden met ontstekingsremmers, fysiotherapie of corticosteroïdeninjecties in het gewricht. Wanneer de klachten verergeren of langdurig aanhouden, kan een operatie uitkomst bieden. De ingreep is relatief eenvoudig. Via een kleine snee boven op de schouder wordt een stukje bot van ongeveer 1 centimeter breed aan het einde van het sleutelbeen verwijderd. Het voorkomt dat de uiteinden van het gewricht contact met elkaar maken. Hierdoor verdwijnt de pijn, terwijl de schouder normaal belastbaar blijft. De beweeglijkheid van de schouder wordt hierdoor ook verbeterd. Men kan zich na de operatie weer relatief snel bewegen. Na de operatie helpt fysiotherapie om eventuele verstijving van de schouder te voorkomen. 

Artrose in voet en enkel

In de voet en enkel zitten 28 botten en meer dan 30 gewrichten. Artrose in één of meerdere gewrichten heeft effect op de balans en manier van lopen. Artrose komt vooral voor in het bovenste spronggewricht in de enkel (daar waar het scheenbeen op het bovenste bot van de voet rust), de gewrichten van de achtervoet, de middenvoet (waar de middenvoetbeentjes zijn verbonden met de kleinere voetwortelbeentjes) en in de grote teen. Artrose in de grote teen komt vrij veel voor op oudere leeftijd. Het is de meest voorkomende vorm van artrose in de voet. De oorzaak van het achteruit gaan van het kraakbeen heeft vooral te maken met de grote belasting van dit gewricht bij het lopen. Om de druk van het kraakbeen te verminderen, maakt het gewricht extra bot aan. De omvang van het gewricht neemt toe en de beweging (het afwikkelen tijdens het lopen) wordt pijnlijk. Men noemt artrose aan de grote teen ook wel ‘hallux rigidus’ wat letterlijk ‘stijve grote teen’ betekent. Voor het behandelen van artrose in de voet of enkel zijn verschillende mogelijkheden. Voor de pijn en zwelling kunnen pijnstillers en ontstekingsremmende medicijnen worden voorgeschreven. Er kan rust voorgeschreven worden om de belasting op de gewrichten tijdelijk te verminderen. Fysiotherapie kan nodig zijn om de spieren sterk te maken en de beweeglijkheid van voet en enkel te bevorderen. Sommige patiënten hebben baat bij steunzolen of op maat gemaakte schoenen, een enkel-voetorthese en/of wandelstok. Bij hevige pijnklachten kan een injectie met corticosteroïden of hyaluronzuur gegeven worden om de ontsteking te remmen en de pijn te verlichten. Soms is een operatie nodig waarbij het gewricht wordt ‘schoongemaakt’. De chirurg verwijdert hierbij het afwijkende kraakbeen en eventuele benige uitstulpingen in en rond het gewricht. Een andere mogelijkheid is het operatief vastzetten van botten met pinnen, platen, schroeven of een staafje zodat ze aan elkaar vast kunnen groeien. Soms is daarbij een bottransplantatie nodig. De chirurg gebuikt hiervoor een stukje bot uit het onderbeen of bekken. Tegenwoordig kan men ook kiezen voor een enkelprothese. 

Artrose voorkomen

Artrose ontstaat door slijtage en degeneratie van de gewrichten. Door bepaalde belastende omstandigheden, bijvoorbeeld stress, kan het lichaam verzuren en klachten aan de gewrichten versnellen. Belangrijke voedingstoffen zoals calcium en magnesium kunnen de verzuring tegen werken. Zo kun je zelf een aantal maatregelen nemen om de oorzaken van artrose minder grip op je lichaam te laten krijgen. Wanneer je bijvoorbeeld veel last hebt van stress, helpt het om regelmatig ontspanningsoefeningen te doen. Je kunt ook je lichaam ontladen met yoga of meditatieoefeningen, wandelen of een eindje fietsen. Artrose kun je beperken als je een half uur per dag oefeningen doet om de spieren te versterken en de gewrichten soepel te houden. Beweging is goed, ook om op gewicht te blijven. Overgewicht is één van de veroorzakers voor het ontwikkelen van artrose. Maak de oefeningen niet te zwaar, ze mogen de gewrichten niet overbelasten. Wandelen, zwemmen, rek- en strekoefeningen zijn perfect. Wanneer je veel aan sporten met een verhoogd blessurerisico doet, is het verstandig voorzorgsmaatregelen te treffen ter bescherming van gewrichten. Gebruik bijvoorbeeld bij sporten als skaten knie-, pols- en elleboogbeschermers. Sport niet te lang door met blessures. Geef sportblessures de tijd om goed te herstellen. Een goede zit- en stahouding helpt de druk op gewrichten te verminderen. Werk waarbij je voortdurend dezelfde bewegingen herhaalt, kan zeer belastend zijn voor het gewricht dat je daarbij veel moet gebruiken. Neem regelmatig pauze of wissel eentonig werk af met andere werkzaamheden. Gezond eten, regelmatig bewegen en zorgen voor genoeg ontspanning zijn de hoofdingrediënten om verzuring van spieren en gewrichten in het lichaam te beperken. Je kunt artrose er niet mee genezen maar het opvolgen van bovenstaande tips zal het zelfherstellend vermogen van het lichaam zeker ten goede komen. 

Behandeling artrose

Artrose is (nog) niet te genezen. Er wordt veel onderzoek naar gedaan. De behandeling voor artrose bestaat vooral uit het verlichten van de pijn en het behouden van de functie van het aangedane gewricht. Het gewricht moet vooral in beweging blijven voor zover mogelijk. Zo worden personen met artrose in de knieën of heupen aangeraden te wandelen of te fietsen. Ernstige stijfheid of bewegingsbeperking kan baat hebben bij fysiotherapie of andere vormen van bewegingstherapie. Ergotherapie is er op gericht dagelijkse handelingen weer (beter) mogelijk te maken. Door middel van oefeningen kan de belastbaarheid van het gewricht verhoogd worden. Het gewricht kan hierdoor meer verdragen en dat resulteert in minder pijn bij een bepaalde belasting. Bij overgewicht kan afvallen helpen de gewrichten minder te belasten. Soms moet het gewricht operatief vervangen worden door een kunstgewricht. Dat kan bijvoorbeeld bij artrose aan het knie- of heupgewricht. De levensduur van een kunstgewricht is echter beperkt en daarom wordt vanwege de complicaties bij een operatie deze zo lang mogelijk uitgesteld. Geneesmiddelen kunnen de pijn van artrose bestrijden. Meestal wordt in het begin paracetamol voorgeschreven. Later kunnen ook ontstekingsremmers worden genomen als er sprake is van irritatie van het gewricht. Er zijn crèmes waarin een ontstekingsremmende pijnstiller zit verwerkt. In grote ontstoken gewrichten kunnen door de arts injecties met corticosteroïden de pijn enkele weken tot maanden verlichten. Hyaluronzuurinjecties kunnen de soepelheid van het kraakbeen en de vloeibaarheid van het gewrichtsvocht verbeteren, bijvoorbeeld in de knie. Dit helpt tegen de pijn, maar ook de beweging kan ermee verbeteren. Het middel moet echter elke drie tot vijf weken worden ingespoten. Het middel wordt in Nederland niet of nauwelijks door zorgverzekeraars vergoed. Wanneer medicijnen niet helpen, is er de pijnkliniek waar men bepaalde zenuwen kan laten blokkeren waardoor pijnsignalen niet meer worden doorgegeven. 

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over artrose

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!